اطراف ایران چخبر است؟ابعاد واقعی صلح اوجالان و کردهای سوریه با جولانی

بنفش: ترانس کاسپین(کریدور میانی،اتصال چین به اروپا از طریق قزاقستان_خزر_آذربایجان_گرجستان_ترکیه ،زنگزور رو هم برای تنوع بخشی به این شبکه تعریف کرده اند کریدور استراتژیک برای طیف وسیعی از ارتباطات ریلی خطوط انتقال انرژی و فناوری

این مسیر ترانزیتی در شرائطی در حال اجرا است که کریدور چین-سیبری به خاطر فرسودگی زیرساخت های ریلی روسیه در شرق نتونست جایگاه مهمی در تجارت این دو کشور بزرگ و هم مرز پیداکنه

جنگ روسیه و اوکراین نیز عملا منجر به شکاف عمیق میان روسیه و اروپا شد و همکاری های اقتصادی و تامین انرژی اروپا از سوی روسیه به پایین ترین سطح خود رسید و تیرگی روابط روسیه و اروپا یقینا در میان مدت تعدیل  نخواهد شد و اتصال چین به اروپا از روسیه را با اختلال جدی رو به رو کرد.

این مساله اهمیت کریدور ترانس کاسپین رو برای چین دوچندان کرد. قبل جنگ اوکراین، روسیه نزدیک به نیمی از انرژی مورد نیاز اروپا را تامین می کرد که با آغاز جنگ به کم تر از 8 درصد رسید. چین از گشایش زنگزور در چارچوب منافع کشورهای منطقه و امنیت عمومی قفقاز استقبال میکنه

روس ها برای دور زدن تحریم های اروپا به خطوط انتقال انرژی قفقاز و ترکیه نیاز دارند و به عبارتی ترکیه را به عنوان مرکز انتقال انرژی به اروپا پذیرفتند.

خط لوله ترک استریم برای صادرات سالانه ۳۲ ميليارد متر مکعب گاز روسیه و انتقال از طریق دریای سیاه به ترکیه و جنوب اروپا در سال ۲۰۱۵ افتتاح شد این خط لوله دو بخش دارد که یک بخش آن گاز اختصاصی ترکیه را تامین می کنه و بخش دوم گاز روسیه رو بدون نیاز به نورد استریم و خاک اوکراین به جنوب و جنوب شرق اروپا صادر میکنه بهره برداری از نورد استریم 2  برای انتقال گاز روسیه به آلمان که از طریق دریای بالتیک لوله کشی شد با خبرابکاری روبه رو شد و آلمان نیز به عنوان مهم ترین وارد کننده گاز روسیه گاز نوروژ را جایگزین انرژی خود کرده است

کریدور ترانس کاسپین 4500 کیلومتر مسیر زمینی و 508 کیلومتر مسیر دریایی داره تا چین رو به اروپا متصل کنه کریدوری متنوع از مسیرهای ریلی دریایی آزادراهی و انتقال انرژی .ظرفیت کنونی این کریدور هم اکنون 80000 تن به حجم تردد کانتینری 33000 تن است

حجم کل حمل ونقل کالا از طریق این کریدور در 10 ماه اول سال 2024 میلادی، 68 درصد افزایش یافته و حمل ونقل کانتینری نیز 2.7 برابر شده است

در مجموع، 2.3 میلیون تن کالا از طریق راه آهن و 6.3 میلیون تن از طریق دریا حمل ونقل شده که 3 درصد بیشتر از سال 2023 است

خط لوله ترانس خزر برای صادرات انرژی(نفت و گاز) ترکمنستان و قزاقستان به اروپا نیز با راه اندازی لوله زیر دریایی خزرفعال خواهد شد. این طرح در کوتاه مدت نمی تواند گاز ترکمنستان را به خط لوله باکو-تلیس جیهان متصل کند.

از طرف دیگه ایران اقدام به سوآپ گازی  با ترکمنستان کرده سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز وارد می کند و با کسر 20 درصد آن به آذربایجان صادر خواهد کرد و همچنین برای صادرات گاز ترکمنستان به عراق نیز قرارداد بسته شده است.

سوآپ گازی ترکمنستان، برای صادرات به آذربایجان، عراق و ترکیه خط قرمز خط لوله تاپی برای انتقال گاز ترکمنستان به جنوب آسیا است که زیرساخت های آن در افغانستان و پاکستان به سرمایه گذاری نیاز داره باتوجه به اتصال شبکه لوله ترکمنستان به ایران میشه به خط لوله صلح متصل بشه و نیاز گازی پاکستان و هند رو که مصرف کننده عمده ام هستند رو تامین که پاکستان خط لوله صلح رو تکمیل نکرده و تمایل خاصی هم به تکمیل اون نداره

آلپ ارسلان بایراکدار وزیر انرژی ترکیه از آغاز صادرات گاز ترکمنستان از طریق ایران به ترکیه از روز دوشنبه (13 اسفندماه 403) خبر داد و گفت: «این گاز در اولین سال، نیاز یک میلیون و 500 هزار خانه را تامین خواهد کرد و سعی می‌کنیم در انتهای سال، رقم وارداتی را افزایش دهیم.

به‌دنبال تمدید پنج ساله آن از این طریق هستیم و پس از آن انتقال گاز از طریق دریای خزر و توسط لوله‌های انتقال گاز را در میان‌مدت و بلندمدت دنبال می‌کنیم تا گاز را علاوه‌بر مصرف داخلی به اروپا نیز صادر کنیم.» طبق اعلام رسانه‌های ترکیه، میزان صادرات گاز ترکمنستان به ترکیه از خاک ایران، در گام اول دو میلیارد مترمکعب در سال (حدود پنج میلیون مترمکعب در روز) است که دو طرف در حال رایزنی برای افزایش آن طی ماه‌های آتی هستند.

کریدور انرژی باکو_تفلیس_ جیهان ترکیه نیز در امتداد این نقشه قرار دارد.

آذربایجان در سال 2023، حدود 23.8 میلیارد مترمکعب و در 2024 حدود 25.2 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی صادر کرد

در سال 2023، صادرات گاز آذربایجان به اروپا 11.8 میلیارد مترمکعب بود که در 2024 به 12.9 میلیارد مترمکعب افزایش یافت. علاوه بر این، در 2024، ترکیه 9.9 میلیارد مترمکعب و گرجستان 2.4 میلیارد مترمکعب گاز از آذربایجان دریافت کردند. بر اساس تفاهم‌نامه امضاشده با اتحادیه اروپا، تا سال 2027 میزان صادرات گاز آذربایجان به اروپا به 20 میلیارد مترمکعب افزایش خواهد یافت. – ذخایر گازی آذربایجان برای 100 سال آینده کافی است آذربایجان دارای ذخایر اثبات‌شده‌ای معادل 2.6 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی است.

گاز صادراتی آذربایجان از طریق خط لوله باکو وارد تفلیس گرجستان میشه و در نهایت به شبکه انتقال گاز ترکیه برای صادرات به اروپا صادر میشه.

همچنین نفت صادراتی آذربایجان به برخی کشورهای اروپایی و رژیم صهیونیستی از طریق خط لوله باکو=تفلیس-جیهان انجام می شود.

یکی از اتفاقات مهم در حوزه امنیت تامین انرژی در قفقاز افتتاح خط لوله ایغدیر_نخجوان بود که ترکیه گاز دریافتی از باکو از طریق تفلیس برای مصارف داخلی و صادرات به اروپا گاز مصرفی نخجوان را بدون نیاز باکو به ایران تامین می کنه

کاهش وابستگی آذربایجان برای تامین انرژی نخجوان و همچنین افتتاح خط لوله ترانس کاسپین در چند سال آینده عملا نقش کلیدی انتقال انرژی بدست آذربایجان و ترکیه خواهد افتاد و ایران صرفا می تواند خود را به خطوط انرژی این منطقه متصل کند.

سواپ گازی روسیه به ایران برای انتقال سالانه 110 میلیارد متر مکعب گاز از روسیه به ایران در هاله ای از بهام قرار دارد و روس ها عمدتا برای فروش گاز خود به همکاری های عملی با ترکیه ادامه می دهند

کریدور لاجورد برای اتصال افغانستان و ترکمنستان به اروپا از طریق باکو_تفلیس_جیهان

کشورهای آسیای مرکزی نیز از منظر منافع ژئوپلیتیکی و راه انداری کریدورهای ترانزیتی در قفقاز مشکلی با تاسیس زنگزور ندارند.

نتیجه این است که

1همبستگی تجاری و اقتصادی کشورهای شرق کاسپین با غرب آن یعنی قفقاز و کریدور ترانس-‌کاسپین با راه اندازی زنگزور تنوع سازی میشه

2- ترکیه معادلات گازی قفقاز جنوبی را بدست خواهد گرفت و کشورهای دیگه از جمله ایران باید به این شبکه متصل شوند.

3-همه کشورهای آسیای مرکزی به اضافه پاکستان و افغانستان و کشورهای قفقاز جنوبی در کنار ترکیه و همچنین روسیه و اروپا همگی موافق راه اندازی مسیر زنگزور برای تنوع سازی مسیرهای ترانزیتی و تجاری منطقه هستند و انگیزه های خاص خود را دارند اختلاف ها بر سر چگونگی مدیریت و مالکیت بر آن است

ایران نیز از ابزارهای کافی برای ممانعت از راه اندازی مسیر اتصالی آذربیجان و نخجوان از طریق ارمنستان برای مقابله با اجماع منطقه ای و قدرت ها در اختیار ندارد. روسیه اذربایجان و ترکیه کریدور مالکیتی می خواهند ارمنستان و اروپا کریدور غیر مالکیتی و حفظ تاممیت ارضی ارمسنتان را می خواهند. ایران نیز به چنین خوانشی گرایش پیدا کرده است.

4- ترکیه هاب مرکزی انتقال کالا میان چین و اروپا می شود.ترکیه در معادلات ژئوپلیتیکی مرکزیت دارد.باتوجه به موقعیت جغرافیایی ترکیه و قرار گیری این منطقه میان بلوک مصرف کننده انرژی(اروپا) و تولید کننده(قفقاز و آسیای مرکزی و خاورمیانه) شرائط تبدیل شدن به هاب انرزی را دارد. اردوغان بدنبال این است که همه مسیرهای ترانزتیی و انتقال انرژی به ترکیه و حوزه نفوذ این کشور منتهی شود.

5 تزریق انرژی آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی بدون نیاز به روسیه و کریدور ترانس کاسپین به معادلات ژئوپلیتلیکی قفقاز معطوف است. هر بلوکی که بتواند در شکل دهی امنیت منطقه ای قفقاز و آینده آن حضور واقعی داشته باشد می تواند سهم بیشتری در منافع اقتصادی این منطقه به عنوان مرکز اتصالی چیین و آسیای مرکزی به اروپا از طریق ترکیه داشته باشد.

شبکه ذخیره‌سازی گاز در اتحادیه اروپا بعد از ایالات متحده دومین شبکه بزرگ جهان هست و به عنوان سپری مهم در برابر شوک‌های عرضه و نوسانات قیمت عمل می‌کند

اروپا برای جبران کاهش واردات گاز از روسیه اول تقاضای کلی گاز خودش رو کاهش داد دوم با واردات گاز ال ان جی قطر و آمریکا و روسیه توانست از بحران ها جلو گیری کنه

آمریکا نوروژ قطر الجزایر تامین کنندگان اصلی گاز اروپا هستند

بعد ازاینکه توافق پنج‌ساله انتقال گاز روسیه از طریق اوکراین به اروپا در پایان سال ۲۰۲۴ منقضی شد پیش از اتمام این توافق این مسیر کمتر از ۵ درصد نیاز گاز اروپا را تامین می‌کرد

در حالی که در آغاز توافق، این رقم بیش از ۱۵ درصد بود. مسکو هنوز جریان گاز خط لوله به منطقه را به‌ طور کامل قطع نکرده و گاز از طریق خط ترک‌استریم در ترکیه همچنان به اروپا می‌رسد.

با قطع گاز خط لوله روسیه از طریق اوکراین، سطح پرشدگی مخازن تا اواسط فوریه به ۴۴ درصد رسید که بسیار کمتر از ۶۵ درصد سال گذشته و پایین‌ترین سطح برای این زمان از سال از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ است. مساله چگونگی پر کردن ذخایر استراتژیک برای زمستان سال آینده اروپا است بر اساس آمار شرکت بریتیش پترولیوم، آمریکا با مصرف ۲۲ درصد گاز تولیدی جهان در مقام نخست مصرف‌کنندگان، روسیه با مصرف ۱۲.۵ درصد از تولیدات جهان و چین با مصرف ۵.۵ درصد از تولید گاز جهان و ایران با مصرف ۵.۴ درصد تولیدات گاز جهان، قبل از ژاپن و آلمان در ردیف چهارمین کشور مصرف‌کننده بزرگ گاز جهان قرار دارد! ظرفیت تولید روزانه کنونی گاز ایران حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب در روز و معادل مصرف روزانه گاز در ایران است. به عبارت دیگر، کشور دارندۀ دومین ذخیره بزرگ گاز دنیا و سومین تولیدکننده گاز جهان، به دلیل مصرف بی‌حساب داخلی، فاقد کمترین قدرت برای کمک به تأمین نیاز‌های واردات گاز اروپا و پر کردن بخشی از جای روسیه در آن بازار است.سهم ۱۰ کشور بزرگ دارندۀ گاز جهان به‌ترتیب: روسیه ۲۳ درصد؛ ایران ۱۸ درصد؛ قطر ۱۲.۵ درصد؛ آمریکا ۵.۳ درصد؛ عربستان سعودی ۴.۲ درصد؛ ترکمنستان ۳.۸ درصد؛ امارات ۳.۱ درصد؛ ونزوئلا ۲.۸ درصد؛ نیجریه ۲.۶ درصد؛ چین ۲.۴ درصد است و الجزایر، عراق و اندونزی هم به‌ترتیب در رده‌های پایین‌تر قرار دارند. جایگاه تولید گاز ایران در سال گذشته میلادی ۲۵۰ میلیارد متر مکعب، بعد از آمریکا (با ۹۱۴ میلیارد متر مکعب) و روسیه (۶۳۹ میلیارد متر مکعب) بود و از این لحاظ جلوتر از چین (۱۹۴ میلیارد متر مکعب) و قطر (۱۷۱ میلیارد متر مکعب) قرار داشت. میزان مصرف گاز در جهان، به‌خصوص نزد دارندگان ذخایر بزرگ، از یک سو می‌تواند قدرت صادرات و سهم آن در کشور‌های در بازار جهانی گاز را روشن کند و از سوی دیگر وضعیت سلامت اقتصاد آن‌ها را.در سال ۲۰۲۱، پیش از آغاز جنگ اوکراین، اتحادیه اروپا ۱۵۵ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی (معادل روزانه ۳۸۰ میلیون متر مکعب) از روسیه وارد کرد که این حجم معادل ۴۵ درصد کل واردات گاز اتحادیه و ۴۰ درصد مجموع مصرف سالانه آن بود.

کریدور راه توسعه عراق خلیج فارس را از طریق ترکیه به اروپا متصل میکنه،کریدوری که صرفا جنبه مبادله کالا نخواهد داشت بلکه با فعال شدن خط لوله کرکوک_جیهان عراق(آبی رنگ) این امکان را دارد که روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت به ترکیه و اروپا صادر کنه بدون اینکه به تنگه هرمز نیازی داشته باشه هرمز مسیر عقیم شدن رو داره پی می گیره

اضافه شدن شبکه انرژی عربستان و امارات و قطر به این خط لوله و به صورت کلی فعال شدن کریدور راه توسعه این امکان را می دهد که ۱ ترکیه را به هاب انرژی خاورمیانه و مرکزیت انرژی میان شبکه مصرف کننده و شبکه تولید کننده انرژی( خلیج فارس _ قفقاز آسیای مرکزی) تبدیل کنه ۲ عراق را وارد مسیر توسعه و پیشرفت منطقه ای کنه و این کشو رو از محور مقاومت دور کنه

خط لوله کرکوک_جیهان چندسالی هست که راه اندازی شده اما به دلیل اختلافات دولت مرکزی بغداد با اقلیم کردستان بر سر صادرات نفت این منطقه مشکلاتی پیش آمده که اخیرا دولت بغداد و اقلیم برای صادرات نفت به جیهان ترکیه به توافق رسیدند.

باتوجه تحولات جاری سوریه و سقوط بشار اسد اینجاست که مساله صلح کردها برای امنیت ترکیه و عراق و پیش نیاز شکل گیری توسعه اقتصادی و فعال سازی طرح های کریدوری راه توسعه معنا پیدامیکنه که پیش نیاز آن حل و فصل دائمی مساله کردها و تنش زدایی از مثلث شمال عراق-شرق سوریه-شرق ترکیه است که با طرح صلح اوجالان و خلع سلاح پ ک ک صلح کردهای سوریه با دولت جولانی و حمایت های اقلیم کردستان در حال تکمیل است. این دقیق ترین تحلیل این ماجراست و نیازی نیست شلوغ تحلیل بشه.

ترکیه برای حل بزرگ ترین چالش امنیتی خود اقدامات حساب شده ای را در ترکیه و سوریه و عراق انجام می دهد که با صلح اوجالان آغاز شده و ادامه خواهد داشت

ترکیه برای تامین امنیت مرزهای خود با اقلیم کردستان و کردهای سوریه از دریچه صلح با پ ک ک و اوجالان به میدان آمد. ترکیه در شرایط گذار به این می اندیشد که مهم ترین چالش چند دهه اخیر خود یعنی مساله کردها را حل و فصل کند و زخم نیمه کاره برای استفاده بازیگران منطقه ای( ایران) و … مورد استفاده قرار نگیرد.

کریدور دیگر انتقال گاز قطر از طریق سوریه_ اردن_ ترکیه است که تنش های ژئوپلیتیکی را در سوریه میان اسرائیل و ترکیه افزایش خواهد داد

جغرافیای سیاسی و تحولاتی که در مساله خطوط ترانزیتی و انتقال انرژی در قفقاز و آسیای مرکزی و خلیج فارس در جریان هست به ترکیه منتهی می شود این گزاره بر اساس آنچه بر روی زمین جریان دارد قابل تائید است و ترکیه بر اساس یک استراتژی کلان و برنامه ریزی دقیق عمل می کند.

تمامی ورودی گاز ترکیه می تواند از طریق دو خط ترانس آناتولی و ترانس آدریاتیک به خطوط سراسری اروپا متصل شود. ترکیه به مهم ترین هاب انرژی کشورهای دارنده آن تبدیل شده ،روسیه بخش بزرگی از گاز خود را از طریق ترکیه به اروپا صادر می‌کند ترانس کاسپین نیز چنین نقشی برای گاز آسیای مرکزی و باکو_تفلیس_جیهان خواهد داشت. در محور راه توسعه عراق و خط لوله کرکوک_جیهان ترکیه و همچنین خط گازی قطر_سوریه_ترکیه همه تحولات معطوف به انتقال انرژی به ترکیه برای توزیع میان اقلیم های مصرف کننده به ویژه اروپا است.

ژئوپلتیک می گوید ترکیه در حال منزوی کردن جغرافیای ایران از همه معادلات کریدوری و بازار انرژی است و این رویداد در شرائطی که جهان در حال گذار به نظم جدید هست در حال محقق شدن است. نمی توان گفت ترکیه بدون استراتژی و برنامه به چنین نتایج مهمی رسیده است آن ها در حال تشکیل کریدور پنج دریا(خزر،سیاه،خلیج فارس،مدیترانه و دریای سرخ) هستند